Wprowadzenie do książki

Kanon medycyny chińskiej żółtego cesarza

W dzisiejszych czasach ludzkość może poszczycić się dużymi osiągnięciami w wielu dziedzinach, przede wszystkim w nauce, technice i medycynie. Ostatnie dwa stulecia przyniosły przełom technologiczny, który napędza rozwój nauki i przyczynia się znacząco do podniesienia standardu życia, zwiększenia wydajności produkcji i ratowania życia. Doniosłe znaczenie ma zwłaszcza rozszerzenie dostępu do wiedzy dzięki różnorodnym zastosowaniom zdobyczy nauki i techniki. Paradoksalnie jednak, te same osiągnięcia ułatwiają zabijanie ludzi na masową skalę, przyczyniają się do niszczenia planety i powodują stopniowy spadek jakości życia człowieka.
   W ostatnich latach coraz więcej rozczarowanych mieszkańców Zachodu zwraca się ku Wschodowi w poszukiwaniu naturalnych rozwiązań dla narastającego zaburzenia równowagi w zaawansowanym technologicznie „nowoczesnym świecie". Może dziwić fakt, że tylko nieliczni ludzie zdają sobie sprawę z tego, jak wielki jest wkład krajów Wschodu, a zwłaszcza Chin, w odkrycia i wynalazki nowoczesnego świata. Robert Tempie w książce The Genius of China (Geniusz Chin) ujawnia, że część z największych osiągnięć, którymi szczyci się Zachód, w rzeczywistości została przejęta z Chin. Dotyczy to matematyki, wynalazku papieru i druku, zegara mechanicznego, broni, wieloczłonowych rakiet, kompasu, steru okrętowego, lotów załogowych, silnika parowego, banknotów, a nawet brandy czy whisky.
   Jednak rewolucja naukowa i przemysłowa nie zrodziła się w Chinach, mimo że w wielu dziedzinach wyprzedzały one kraje Zachodu. Jedną z najważniejszych przyczyn tego stanu rzeczy jest to, że chińska nauka i technika zawsze funkcjonowały w ramach filozofii, która docenia znaczenie równowagi i harmonii między człowiekiem a otaczającą go przyrodą. W rzeczywistości paradygmat filozoficzno--naukowy starożytnych Chin jest bardzo podobny do tego, który wypracowano w starożytnej Grecji. Jak pisze Joseph Needham, autor wielkiego dzieła Science and Civilisation in China (Nauka i cywilizacja iv Chinach): „Nauka w Chinach (...) nigdy nie dążyła do rozdziału nauki od etyki, jednak od kiedy w czasach rewolucji naukowej pożegnano się z arystotelesowską przyczyną sprawczą i wymazano z nauki etykę, oblicze nauki diametralnie się zmieniło i wiąże się z nią wiele zagrożeń".
   Współczesna nauka i technika, które zagubiły poszanowanie praw wszechświata, pozbawione właściwej perspektywy będą od tej pory zakłócały porządek spraw i niszczyły życie na Ziemi. W dzisiejszych czasach filozofia harmonii i równowagi, którą Wschód ma do zaoferowania Zachodowi, jest mu nie tylko pilnie potrzebna, ale wręcz niezbędna, by cywilizacja w ogóle mogła przetrwać. Żadne inne źródło mądrości nie jest pod tym względem równie kompletne co Neijing, Kanon medycyny chińskiej Żółtego Cesarza.
    To monumentalne dzieło stanowi bez wątpienia ukoronowanie dotychczasowych osiągnięć w okresie sprzed zjednoczenia kraju przez cesarza Qin Shi w 221 roku p.n.e. Autorstwo przypisuje się Żółtemu Cesarzowi, Huangowi Di, którego panowanie przypada na połowę trzeciego tysiąclecia przed naszą erą. Chińczycy uważają się za potomków Żółtego Cesarza utożsamiającego ducha chińskiej cywilizacji. Na Neijing składają się w rzeczywistości dwa dzieła: Suwen i Lingshu. Niniejszy przekład zawiera Suwen - Fundamentalne pytania, natomiast Lingshu, znane kiedyś jako Zhen ]ing - Klasyczny traktat o akupunkturze, to rozprawa na temat technik akupunktury i stosowania moksy*. Z historycznego punktu widzenia, określenie Neijing odnosiło się tylko do części zatytułowanej Suwen.
    Mimo że dzięki mojemu ojcu wcześnie zapoznałem się z Niejing i innymi chińskimi dziełami klasycznymi, początkowo nie w pełni doceniałem jego wartość. Zdobywszy wykształcenie w zakresie medycyny chińskiej i filozofii, postanowiłem studiować medycynę zachodnią, psychologię i fizykę. Wiedza akademicka umożliwiła mi zrozumienie tego, jak wielkie znaczenie ma mądrość przedstawiona w tej starożytnej rozprawie. A gdy rozpocząłem własną praktykę kliniczną i stosowałem medycynę chińską, coraz większe wrażenie wywierało na mnie głębokie zrozumienie medycyny starożytnych medyków sprzed tysięcy lat. Spostrzeżenia zawarte w Neijing są wyjaśniane z zadziwiająco naukową precyzją. Wszystkie zagadnienia są równie aktualne dziś, na przełomie tysiącleci, jak kilkadziesiąt wieków temu.
    Neijing Żółtego Cesarza jest ponadto jednym z najważniejszych dzieł kanonicznych taoizmu. Po pierwsze, nakreśla holistyczny obraz ludzkiego życia. Nie izoluje zewnętrznych zmian, dotyczących na przykład regionu zamieszkania, klimatu czy pór roku, od zmian wewnętrznych, takich jak emocje i nasze reakcje na nie. Wyjaśnia, w jaki sposób tryb życia i środowisko zewnętrzne wpływają na zdrowie człowieka. Bez zagłębiania się w drobne szczegóły, Neijing przekazuje niezwykle cenną starożytną wiedzę o naturalnej drodze do zdrowia. Wiedza ta uwzględnia fakt, że wszystkie zjawiska na świecie odciskają piętno na witalności człowieka, stymulując ją, wzmacniając, osłabiając lub tłumiąc. Ta holistyczna filozofia życia, kultywowana przez starożytnych mędrców, jest wyrazem podstawowej doktryny Integralnej Drogi - życia w harmonii z prawem wszechświata.
   Wpływ Neijing na odkrycia i wynalazki w Chinach jest dalekosiężny. Nie ogranicza się bynajmniej do medycyny chińskiej, choć nie istnieje dla niej wyższy autorytet niż ta księga. Neijing porusza wszystkie aspekty życia człowieka, wpływające na narodziny, wzrost, rozrodczość i śmierć. W tym niezwykłym dziele można znaleźć ogrom wiedzy o etiologii, fizjologii, diagnozie, terapii oraz profilaktyce chorób, ale też dogłębne omówienie zagadnień z dziedziny etyki, psychologii, astronomii, meteorologii i chronobiologii. Wszystkie tematy są przedstawione z holistycznej perspektywy, która wynika z założenia, że życia nie da się badać fragmentarycznie, jak czyni to nowoczesna nauka, ale trzeba je postrzegać jako całość, zbudowaną z nierozerwalnie połączonych ze sobą części. Ludzie są dziećmi wszechświata i dlatego podlegają jego prawom.
   Neijing zawiera praktyczne porady co do utrzymywania równowagi i odsłania istotę działania uniwersalnego prawa. Środowisko, tryb życia i stan umysłu -wszystkie te czynniki składają się na jakość ludzkiej egzystencji. Esencję Neijing można streścić, przytaczając następujący jego fragment: „Zdrowie i dobrostan może osiągnąć tylko ten, kto zachowuje ześrodkowany umysł, wystrzega się marnotrawienia energii, dba o nieustanny, swobodny przepływ qi i krwi, utrzymuje harmonijną równowagę yin i yang, dostosowuje się do zmieniających się pór roku i makrokosmicznych wpływów oraz odżywia się tak, by zapobiegać chorobom. Oto droga do długiego i szczęśliwego życia".
   Neijing przedstawia ogólne koncepcje i w wielu przypadkach nie podaje szczegółów. Studiując Neijing, trzeba się nauczyć czytania między wierszami. Czytelnik o otwartym umyśle będzie hojnie obdarowany tą niezwykłą mądrością starożytnej tradycji, z której płynie wiele dobrodziejstw i pożytku dla zdrowia i ludzkiego życia. Adept i praktyk medycyny chińskiej będzie zdumiony, odkrywając, jak niewiele zmieniło się w medycynie chińskiej od czasów powstania Neijing. Przedstawione tu terapie i działania profilaktyczne były zawsze tak samo skuteczne. A w dzisiejszych czasach, zdominowanych przez leczenie alopatyczne, okazują się one jeszcze bardziej istotne i potrzebne. Neijing oferuje takie spojrzenie na chorobę i leczenie, które łączy etykę działania z wysoką skutecznością w praktyce klinicznej. Medycyna chińska stanowi obiecująco efektywne, alternatywne narzędzie terapeutyczne, zwłaszcza jeśli chodzi o leczenie przewlekłych dolegliwości, schorzeń degenera-cyjnych, chorób zakaźnych czy też zaburzeń wynikających z niedoboru.
    Jak na ironię jednak, gorączkowy pęd Chin ku industrializacji sprawił, że wielu mieszkańców tego kraju utraciło chęć podążania Integralną Drogą przedstawioną w Neijing. Pogoń za nowoczesnością za wszelką cenę, bez zważania na wewnętrzne i zewnętrzne środowisko człowieka, niewątpliwie zachwieje równowagę i zaburzy u ludzi zdrowie fizyczne oraz spokój ducha. W czasach ekologicznego zagrożenia planety, przesłanie Neijing nabiera szczególnej wagi. Brzmi ono jasno i wyraźnie: degradacja środowiska przyniesie nieodwracalne skutki i wpłynie destrukcyjnie na wszystkie przejawy życia na Ziemi. Na ten temat Needham w swojej pracy Nauka i cywilizacja w Chinach wypowiada się następująco: „Nauka musi iść w parze z religią, filozofią, historią i estetyką; sama doprowadzi do wielkich zniszczeń". Neijing stwarza ramy, w których nowoczesna nauka, technika i medycyna mogą zintegrować się z naturalnymi zasadami tradycyjnej medycyny chińskiej. To jest właśnie Integralna Droga. Żywię nadzieję, że owa integracja w niezbyt odległej przyszłości zaowocuje bardziej zrównoważoną, harmonijną i pełną zdrowia egzystencją wszystkich ludzi. Ta ważna księga pokazuje, że poznanie mikrokosmosu życia człowieka może nas wiele nauczyć o zjawiskach zachodzących w makrokosmosie.

Maoshing Ni
Los Angeles, wiosna 1994