Wprowadzenie do książki

Atlas myślenia dla menedżera

   Ta niezwykła książka z pewnością wymaga wstępu. Chcę wyjaśnić, jaki jest jej cel i co skłoniło mnie do jej napisania (i narysowania).
    Otóż Atlas ma dwa zadania: ma pobudzić myślenie prawą półkulą mózgową oraz ułatwić sposób porozumiewania się. Być może jest to pierwsza książka - nie znam bowiem żadnej innej - przeznaczona dla prawej, intuicyjnej strony mózgu.   Druga funkcja tej książki, jako propozycji systemu porozumiewania się, wynika z pierwszej, lecz w praktyce jest od niej niezależna - co sugeruje słowo „atlas” w tytule. Atlas to nic innego jak wzrokowy układ odniesienia. Choć myślenie jest procesem abstrakcyjnym, to jestem przekonany, że można stworzyć swoiste „mapy” jego funkcjonowania.
   Wiele osób docenia wartość i potęgę intuicji - odczuć i obrazów będących składnikami myślenia, lecz nie dających się wyrazić słowami. W ostatnich latach dokonano licznych eksperymentów mających na celu wyróżnienie funkcji obu półkul ludzkiego mózgu. Stwierdzono, że lewa półkula stanowi ośrodek mowy, a także kontroluje fizyczne czynności człowieka. U ludzi leworęcznych zadanie to wykonuje prawa część mózgu. Wydaje się, iż myślenie lewą półkulą jest oparte na słowach i odbywa się w logiczny, uporządkowany sposób. Z tego też powodu wszystkie dotychczas napisane książki przeznaczone są głównie dla niej. Prawa półkula zdaje się służyć innemu rodzajowi myślenia - myślenia obrazami, całymi wzorcami i wrażeniami, jak również temu, co nazywamy intuicją.
   Ten ostry podział przywodzi na myśl wiktoriańską pseudonaukę, zwaną frenologią . Jednak dla mnie nie jest ważne, czy funkcje prawej półkuli są zlokalizowane właśnie w niej, czy gdzie indziej. Uznaję natomiast fakt, że istnieje myślenie, które nie jest zdominowane przez język. „Myślenie prawą półkulą” jest wygodnym określeniem tego zjawiska. Będę również używał terminu „myślenie obrazami”, mając na uwadze, że dotyczy ono zarówno obrazów, jak i różnego rodzaju nieokreślonych odczuć.
   Kto uczestniczył w moich seminariach, wie, że każdą myśl ilustruję obrazkiem, przekazywanym za pomocą rzutnika; w ciągu dnia zużywam czasem nawet ponad sto metrów taśmy. Są to „rysunki idei”, przedstawiające związki, funkcje i zdarzenia, nie zaś rzeczywistość fizyczną. Jestem przekonany, że takie ilustracje są warte więcej niż słowa, ponieważ (w przeciwieństwie do słów) odbierane są w jednej chwili jako całość. Z tym samym zjawiskiem spotyka się naukowiec, gdy patrzy na wykres przedstawiający skomplikowane relacje, których wyrażenie słowami trwałoby dłuższy czas.
   Moglibyśmy opisać krzesło w następujący sposób: „platforma znajdująca się około pięćdziesięciu centymetrów nad podłogą, podparta w każdym rogu nogą, która...”. Nigdy jednak tego nie czynimy, ponieważ posiadamy pojęcie, aczkolwiek nie do końca sprecyzowane, które pasuje do wszystkich krzeseł, i wystarczy, że przywołamy je jednym słowem „krzesło”. Gdy degustujemy wino, możemy delektować się jego zapachem, barwą i smakiem. Nie musimy słowami wyrażać naszych doznań -wystarczy je poczuć i utworzyć z nich „obraz”, podobnie jak utworzyliśmy wzrokowy obraz krzesła.
  Niestety, nie dysponujemy niewerbalnymi obrazami skomplikowanych sytuacji. Jest tak dlatego, że owych sytuacji nigdy nie doświadczyliśmy żadnym „zmysłem”. Poznajemy je wyłącznie intelektem i dlatego nie mamy zasobu przynależnych im danych zmysłowych. Głównym, może zbyt dalekosiężnym, celem tej książki jest stworzenie zbioru niewerbalnych obrazów zmysłowych dla sytuacji, z którymi spotyka się menedżer. Wykorzystamy zmysł wzroku - stąd rysunki. Nie muszą być precyzyjne, lecz powinny być na tyle proste, by zapadły w pamięć. Nie trzeba ich analizować szczegółowo niczym wykresów, ponieważ nimi nie są. Mają one tylko oddać „smak” przedstawianej sytuacji.
   Ilustracje te pobudzą myślenie prawą półkulą - to ona dokona oceny sytuacji, któiych analizą zwykle zajmuje się półkula lewa. Dostrzegam współgranie tych dwóch sposobów myślenia - możliwość ciągłego przechodzenia od myślenia werbalnego od niewerbalnego.
   Przejdźmy teraz do omówienia drugiej funkcji tej książki, jaką jest stworzenie systemu komunikacji dla menedżera. W pewnym sensie taką rolę odgrywa każdy atlas. Jeżeli wiemy, że ktoś go posiada, możemy podać mu odpowiednią stronę i współrzędne, by odnalazł miejsce, na które chcemy zwrócić jego uwagę. Ilustracje zamieszczone w tej książce można wykorzystać w ten sam sposób. Nie trzeba pamiętać rysunków ani umieć ich narysować. Wystarczy każdemu z naszych współpracowników wręczyć egzemplarz tej książki i posługiwać się nim tak jak atlasem. Numery stron zastępują współrzędne geograficzne.

   Skoro tylko zdecydujemy się zająć naszymi umiejętnościami myślenia (zamiast uważać je za naturalny składnik inteligencji), możemy wiele osiągnąć. Zarówno dla myślenia lateralnego (zwanego też myśleniem „w bok”), jak i dla podstawowych umiejętności myślowych istnieją techniki, które można ćwiczyć i stosować. Oprogramowanie dla umysłu jest warte nie mniej niż oprogramowanie dla komputerów. Takim programem jest na przykład matematyka.
   W świetle tego, co napisałem powyżej, można potraktować tę książkę jako próbę stworzenia wzrokowego metajęzyka służącego do opisu sytuacji. Myślę, że jest to warte zachodu. Im bardziej wzbogacamy nasze sposoby patrzenia na sprawy, tym stają się one skuteczniejsze. Chociaż komputery przejmują coraz większą część naszego myślenia, postrzeganie rzeczywistości zawsze będzie należało do nas. Jasność postrzegania jest podstawą każdej decyzji i każdego działania. Nie uzyskuje się jej stopniowo, lecz tylko w błysku olśnienia. Nie mierzy się długości nosa przyjaciela, by rozpoznać jego twarz. Książka ta ma za zadanie wspomóc ten typ poznania. Czasami zwie się je intuicją.