Wprowadzenie do książki

O wojnie Podręcznik stratega

   Psychologia dwustronnych rozgrywek, idea wojny błyskawicznej, żywe teorie sztuki wojennej. Oto książka, która zmieniła oblicze świata. Od dziesiątków lat inspiruje strategów, budzi niezdrowe emocje u liderów o zapędach dyktatorskich i stanowi niewyczerpane źródło inspiracji dla ambitnych biznesmenów. Przepełniona brutalną mądrością i koncepcjami bezkompromisowych rozwiązań rodem z bitewnych pól, jest lekturą, do której wielokrotnie chce się powracać. Gdyby powstała dziś, byłaby "kultowa". Przetestowana w boju, zyskała na wartości - opisane w niej spostrzeżenia okazały się prawdziwe. Dzięki temu dzieło Clausewitza jest wciąż książką żywą i rozpalającą umysły. Istnieje tylko jeden środek - i jest nim walka.

Wytrwałość

    Na wojnie, częściej niż gdziekolwiek indziej, sprawy przybierają niespodziewany obrót. Częściej też z bliska wyglądają zupełnie inaczej niż wówczas, gdy patrzyliśmy na nie z daleka. Architekt może ze spokojem obserwować kolejne etapy powstawania jego dzieła nabierającego kształtów zgodnych z planami. Nawet lekarz, który w o wiele większym stopniu (w porównaniu z architektem) znajduje się na łasce tajemniczych sił i niepewności, wie wystarczająco dużo o formach i efektach zastosowania środków, jakie ma do swojej dyspozycji. Natomiast prowadzący działania wojenne dowódca znajduje się przez cały czas w wirze informacji — fałszywych i prawdziwych, błędów popełnianych w konsekwencji lęków, zaniedbania, pośpiechu, naruszeń jego autorytetu wynikających z błędnych lub właściwych przesłanek, złej woli, prawdziwego lub nieprawdziwego poczucia obowiązku, indolencji i wyczerpania oraz zdarzeń, których nie jest w stanie przewidzieć żaden śmiertelny człowiek. Mówiąc krótko — dowódca jest ofiarą stu tysięcy wrażeń, z których większość ma charakter zniechęcający, a zdecydowana mniejszość — zachęcający. Dzięki wieloletnim doświadczeniom wojennym dowódca zaczyna zdobywać umiejętności, dzięki którym zaczyna rozumieć wartość tych zdarzeń. Wielka odwaga i stałość charakteru przeciwstawiają się im niczym skała niewzruszona pod uderzeniami fal. Ten, kto ulegnie sile tych wrażeń, nigdy nie zrealizuje swojego celu. Właśnie z tego powodu tak istotną cechą jest wytrwałe trzymanie się raz obranego celu, dopóki nie pojawią się inne przesłanki potwierdzające potrzebę zmiany decyzji. Trzeba bowiem zauważyć, że ze świecą można by szukać jakiegoś wybitnego dzieła sztuki wojskowej, które udałoby się bez wielkiego i stałego wysiłku, trudów i wyrzeczeń. Jako że w takim przypadku słabość fizyczna i duchowa człowieka zawsze podpowiadają mu potrzebę ulegnięcia, do celu może zawieść nas tylko ogromna siła woli wyrażająca się w wytrwałości, podziwiana przez obecne i przyszłe pokolenia.

Fortel

   Udany fortel (…) jest w gruncie rzeczy działaniem podstępnym, ale mimo wszystko różni się od tego, co powszechnie nazywa się oszustwem, ponieważ nie dochodzi do niedotrzymania słowa. Osoba uciekająca się do fortelu pozwala osobie oszukiwanej popełnić błędy wynikające z braku zrozumienia natury rzeczy, które — wpływając na wynik — nagle w jej oczach zmieniają ocenę istoty rzeczy. Możemy zatem powiedzieć, że tak jak dowcip jest żonglerką ideami i koncepcjami, tak fortel jest żonglerką czynami.
(…) Nie bez kozery greckie wyrazy „fortel” i „strategia” mają ten sam źródłosłów . Pomimo wszystkich rzeczywistych i pozornych zmian, jakie zaszły w formie prowadzenia wojny od czasów starożytnych Greków, słowo „fortel” wciąż dobrze oddaje prawdziwą istotę działań wojennych.
   Jeśli samą realizację planu uderzenia — bitwę — pozostawimy w sferze taktyki i spojrzymy na strategię jak na sztukę polegającą na umiejętnym wykorzystywaniu wszystkich sił i środków, to poza siłami charakteru, takimi jak rozbuchana ambicja, która zawsze przymusza do działania niczym naciągnięta sprężyna, oraz silna wola, która z kolei rzadko poddaje się presji, wydaje się nie istnieć żadna subiektywna cecha równie trafnie jak fortel nadająca się do kontrolowania i inicjowania działań strategicznych. Powszechna tendencja do zaskakiwania (…) prowadzi nas do wniosku, że w każ-dej próbie uzyskania zaskoczenia znajduje się element zaskoczenia — choćby był niewielki.
   W sferze strategii nie znajduje się działań innych niż te prowadzące do starcia i obejmujące powiązane z walką środki. Na poziomie strategii (w odróżnieniu od normalnego życia) nie trzeba się martwić o transakcje składające się w całości ze słów — takie jak deklaracje, oświadczenia itd. A jednak to właśnie słowa są głównym tanim narzędziem pozwalającym przebiegłemu uczestnikowi zdarzeń wyprowadzić kogoś w pole.
Pewna część działań, jakie podejmuje się w czasie wojny — fałszywe plany i rozkazy przekazywane świadomie w celu wprowadzenia przeciwnika w błąd, nieprawdziwe raporty trafiające do wroga — w sferze strategicznej mają tak niewielkie znaczenie, że korzysta się z nich tylko w wyjątkowych sytuacjach. Z tego powodu nie mogą one być uważane za działania spontanicznie sprokurowane przez lidera.
   Jednak przygotowania do bitwy — przynajmniej w zakresie tych fałszywych wskazówek podsuwanych wrogowi — wymagają sporego nakładu czasu i sił. Tym większego, im większe wrażenie chciałoby się wywrzeć. I jako że zwykle tego czasu i sił brakuje, bardzo niewielka liczba tych tak zwanych demonstracji spełnia zadania, z myślą o których zostały stworzone. Jest wręcz rzeczą niebezpieczną wydzielanie na dłuższy czas większych sił wyłącznie w celu oszukania przeciwnika, gdyż takie działania zawsze wiążą się z ryzykiem, a wówczas oddziałów tych może zabraknąć w miejscu rozstrzygającego starcia.
   Im słabsze są jednak siły znajdujące się w dyspozycji dowództwa, tym lepiej nadają się do wykorzystania w ramach fortelu. Ale fortel staje się ostatnią deską ratunku dla słabych i malutkich, tych, którym na nic nie przyda się już roztropność ani mądrość, w chwili gdy wydaje się, że wszystko sprzysięgło się przeciwko nim. Im bardziej beznadziejna jest sytuacja, tym bardziej atrakcyjna wydaje się wizja pojedynczego, desperackiego uderzenia i tym łatwiej przychodzi do głowy myśl o wsparciu swojej śmiałości podstępem. Odwaga i fortel — uwolnione od kalkulacji i wszelkich trosk dotyczących przyszłości — wzajemnie się napędzają, a dzięki temu ledwo dostrzegalna iskra prowadzi do pojawienia się żaru nadziei, który może jeszcze przerodzić się w wielki pożar.