Wprowadzenie do książki

Psychoterapia tańcem i ruchem. Teoria i praktyka

  Celem książki jest zarówno przedstawienie metody, jak i poszerzenie wiedzy o psychoterapii tańcem i ruchem - kierujemy ją do studentów i terapeutów DMT oraz ich pacjentów, a także do psychologów, pedagogów i psychoterapeutów zainteresowanych artepsychoterapią. Może ona okazać się interesująca również dla tancerzy, choreografów i pedagogów posługujących się różnymi formami sztuki. Książka będzie pomocna dla osób, które chcą poznać sposoby wykorzystania w procesie terapii odczuć z ciała, ucieleśniania i ruchu kreatywnego. Mamy nadzieję, że prezentowane tu teorie, sposoby myślenia o relaq‘i terapeutycznej i interwencje okażą się inspirujące nie tylko dla osób zajmujących się DMT, ale także dla terapeutów praktykujących inne formy terapii.
    Psychoterapia tańcem i ruchem to, najogólniej mówiąc, wykorzystanie kreatywnego ruchu w rełaqi terapeutycznej (Payne, 1992). Kluczowe dwa słowa w tej definicji to „ruch" i „relacja". Ruch jest pojmowany bardzo szeroko - jako postawa, gest, oddech, rzadziej taniec. Relacja zaś, podobnie jak w wielu innych szkołach psychoterapii, uznawana jest za najważniejszy czynnik leczący. Pierwsze trzy rozdziały rozwijają kolejno te trzy najważniejsze pojęcia: „psychoterapia tańcem i ruchem", „relacja" oraz „ruch".
   W rozdziale 1 Małgorzata Wiśniewska i Zuzanna Pędzich przedstawiają w sposób ogólny samą metodę, jej podłoże, podstawowe założenia, czynniki leczące i zastosowania. Autorki odpowiadają na często stawiane pytania: czym jest DMT? Skąd się wzięła ta metoda? Co w tańcu czy ruchu jest czynnikiem leczącym? Jak może wyglądać sesja terapeutyczna?
   W kolejnym rozdziale Justyna Torłop-Bajew pisze o specyfice relacji terapeutycznej w DMT. Dowiadujemy się, jak buduje się i rozwija relację, w której terapeuta i pacjent nie posługują się wyłącznie słowem, ale także ruchem, nie siedzą w fotelach, ale mają możliwość poruszania się w przestrzeni. Opisane są główne sposoby nawiązywania relacji oraz interwencje terapeutyczne, a także procesy zachodzące w relacji, takie jak przeniesienie i przeciwprzeniesienie w ujęciu somatycznym.
   W rozdziale 3 Agnieszka Sokołowska przedstawia najczęściej stosowany przez psychoterapeutów tańcem i ruchem język opisujący ruch - system analizy ruchu Labana (LMA). Autorka, posługując się przykładami z własnej praktyki klinicznej, pokazuje, jak ciała pacjentów mogą „mówić" i w jaki sposób system LMA można wykorzystać do formułowania celów i dobierania interwencji terapeutycznych. Relacja w psychoterapii nie jest jednak oparta wyłącznie na ruchu - ucieleśnienie splata się z werbalizacją, interwencje werbalne z niewerbalnymi. O zastosowaniu i łączeniu ucieleśnienia i werbalizacji pisze w rozdziale 4 Izabela Guzek, przytaczając liczne przykłady z pracy klinicznej.
   Rozdział 5, autorstwa Justyny Torłop-Bajew, poświęcony jest metaforze ruchowej, która - według Bonnie Meekums (2002) - jest kluczowym narzędziem w psychoterapii tańcem i ruchem. Postawa ciała i ruch pacjenta mogą nieść metaforyczny przekaz i wiele mówić o jego reakcjach emocjonalnych. Sam ruch w przestrzeni i relacji terapeutycznej może być metaforą sposobów funkcjonowania w świecie zewnętrznym i sposobów bycia z innymi. Ruch jest silnie związany z emocjami, które w sposób naturalny widoczne są w ciele i wyrażane są w ruchu; bezruch zaś, któremu towarzyszy wstrzymywanie oddechu, może wynikać z blokowania, tłumienia emocji. Pracy z trudnymi emocjami poświęcony jest rozdział 6, autorstwa Agnieszki Sokołowskiej i Aleksandry Rayskiej.
Innymi problemami często spotykanymi w terapii, zwłaszcza w leczeniu pacjentów nerwicowych i z zaburzeniami osobowości, są czarno-białe postrzeganie świata, skrajności (bieguny) oraz trudności ze znalezieniem tego, co pomiędzy skrajnościami - złotego środka, równowagi czy przestrzeni, w której mogą współistnieć różne emocje. O pracy z pacjentami, którzy uosabiają skrajności, pisze Aleksandra Rayska w rozdziale 7.
   Ucieleśnianiu i wprawianiu w ruch snów poświęcony jest rozdział 8. Izabela Guzek przytacza w nim przykłady pracy z wnoszonymi przez pacjentów na sesje terapeutyczne snami, które niosą pomocny przekaz z poziomu nieświadomości. Przedstawia różne sposoby wykorzystania pracy z ciałem i ruchem w rozumieniu i integrowaniu treści marzeń sennych.
W rozdziale 9 Zuzanna Pędzich porusza temat lęku przed byciem widzianym, który paraliżuje, utrudnia podążanie własną drogą, powoduje, że człowiek w pogoni za akceptacją z zewnątrz spełnia potrzeby innych, zamiast żyć własnym życiem. Lęk przed byciem widzianym pojawia się nie tylko wśród osób cierpiących na fobię społeczną; jest częstym tematem, z którym stykają się psychoterapeuci ruchem. Wielu naszych pacjentów przychodzi na sesje psychoterapii tańcem i ruchem, mówiąc, że boją się ruszyć. Rozdział ten przedstawia metodę ruchu autentycznego i sposoby wykorzystania jej elementów w czasie sesji psychoterapii tańcem i ruchem w celu przepracowania przeniesienia i zmiany sposobu postrzegania samego siebie przez pacjenta, który w tego rodzaju pracy z czasem może uwewnętrznić pełne życzliwości, uważne spojrzenie terapeuty.
   Kolejnym powszechnie spotykanym problemem, z jakim zgłaszają się pacjenci na psychoterapię tańcem i ruchem, jest brak akceptacji własnego ciała lub wręcz zaburzenie obrazu ciała czy dysmorfofobia. O pracy nad przywróceniem prawidłowego obrazu dała pisze Aleksandra Rayska w rozdziale 10.
   Rozdział 11 poświęcony jest możliwościom wykorzystania przestrzeni terapeutycznej, która może stanowić metaforę świata wewnętrznego pacjenta i odzwierciedlać następujące w nim zmiany. W rozdziale tym   Zuzanna Pędzich postuluje zmianę tradycyjnego podejścia do przestrzeni w terapii, zgodnie z którym terapeuta jest gospodarzem, a pacjent gościem, na takie, w którym przestrzeń może być kształtowana przez pacjenta.
   W rozdziale 12 Aleksandra Rayska przedstawia wykorzystanie rysunku w psychoterapii tańcem i ruchem oraz spojrzenie na rysunek z perspektywy analizy ruchu. Zastosowanie rysunku w DMT nie jest dosłownym zapożyczeniem technik arteterapii. W DMT patrzymy bowiem nie na samo dzieło, ale na sposób, w jaki ono powstaje, na sposób trzymania kredki i ruch w trakcie rysowania. Rysimek może być stosowany zarówno przez pacjenta, jak i przez terapeutę w ramach refleksji nad odczuciami z sesji i przygotowania do superwizji.
    Ostatni rozdział poświęcony jest zastosowaniu w DMT tańców w kręgu, a więc konkretnych układów choreograficznych. Został on dodany do książki pod koniec jej powstawania, wskutek zaproponowania przez wydawcę tytułu Taniec w psychoterapii. Propozyqa ta uświadomiła nam, że czytelnik nieobeznany z metodą może się zastanawiać, gdzie się podział taniec. Jest to znamienne i odzwierciedla często obserwowane i komentowane na forum międzynarodowym odchodzenie od stosowania tańca, wykorzystywania muzyki na rzecz pracy z samym ruchem. Wielokrotnie, także w polskim stowarzyszeniu, toczyły się dyskusje, czy pozostać przy tradycyjnej, historycznie uwarunkowanej nazwie metody, czy też zrezygnować z tak często wybijającego się w postrzeganiu odbiorcy i błędnie rozumianego słowa „taniec". Rozważaliśmy, czy nie zmienić nazwy na „psychoterapia ruchem". Jednakże stracilibyśmy wówczas to, co niezwykle istotne w DMT - twórczy aspekt, jaki niesie związany ze sztuką taniec. Taniec w psychoterapii tańcem i ruchem zwykle jest rozumiany jako twórcza improwizacja. Nauka tańca, czyli konkretnych ustrukturyzowanych choreografii, stosowana jest rzadko, istnieją jednak przesłanki do jej wykorzystania w pracy z pacjentami - przesłanki te, wraz z przykładami tego, co tradycyjnie rozumiany taniec może wnieść do psychoterapii, przedstawia w ostatnim rozdziale Zuzanna Pędzich.
   Z radością oddajemy w ręce czytelnika drugą już, łączącą teorię z praktyką książkę poświęconą psychoterapii tańcem i ruchem. Z pewnością nie zastąpi ona osobistego doświadczenia, mamy jednak nadzieję, że zainspiruje czytelników do zwrócenia uwagi na przekaz ciała i zachęci do skorzystania z psychoterapii tańcem i ruchem lub poszerzania wiedzy o metodzie na warsztatach.