Wprowadzenie do książki

Nieśmiałość Zmień myślenie i odważ się być sobą

   Nieśmiałość to przypadłość, która może wiele zabrać i wiele utrudnić - swobodne funkcjonowanie w grupie, pełną realizację w życiu zawodowym, budowanie satysfakcjonujących i szczęśliwych bliskich związków. Nierzadko jest powodem łez - bo kolejna szansa na wielką miłość została zaprzepaszczona, złości - bo w pracy nie udało się pokazać wszystkich atutów, i smutku - bo wydaje się, że już nigdy nie uda się tego zmienić.

   Poradnik ten został napisany po to, by wskazać ścieżki wyprowadzające z zaklętego kręgu lęków, wciąż za małych umiejętności społecznych i przykrych emocji. Pierwszy jego rozdział tłumaczy skrótowo psychologiczne zawiłości syndromu nieśmiałości. Drugi zachęca do bliższego poznania siebie i swojej nieśmiałości. Kolejne pokazują, jak wybrać drogę do śmiałości - uczą określania celów, przygotowują do zmiany, wskazują, jak poprzez zmianę myślenia szukać rozwiązań problemów, i wreszcie nakłaniają do tego, by wbrew trudnościom odważyć się na kształtowanie nowych zachowań. Ostatnie rozdziały podejmują temat szczególnych przypadków nieśmiałości oraz podpowiadają, jak pomagać osobom, które cierpią z jej powodu, w radzeniu sobie z tym syndromem. To wszystko zaś oparte jest w dużej mierze na modelu rozumienia człowieka (sposobów jego funkcjonowania i radzenia sobie z trudnościami), właściwego dla terapii poznawczo-behawioralnej. Dobre i owocne skorzystanie z poradnika wymaga więc poznania podstaw modelu TPB.

O TPB słów kilka

   Fundamentem terapii poznawczo-behawioralnej jest założenie, że uczucia człowieka i wynikające z nich zachowania są skutkami jego myślenia o sobie, świecie i innych ludziach. Tak więc w zależności od tego, jak człowiek będzie myślał, tak też będzie się czuł i zachowywał.
    Kobieta przepychająca się w tramwaju przez tłum ludzi trąciła torebką troje współpasażerów. Pierwszy z nich, mężczyzna w średnim wieku, który został lekko potrącony, krzyknął: „Jak chodzisz, kobieto! Patrz, co robisz!". Jego złość spowodowana była interpretacją tego zdarzenia, jaką sobie stworzył.    Zapewne pomyślał: „Specjalnie mnie uderzyła, bezczelna". I zachował się zgodnie z tym, co pomyślał. Kolejny uderzony torebką pasażer nie zareagował. Chociaż poczuł potrącenie, rozejrzał się po tramwaju i natychmiast wrócił do czytania gazety. W jego głowie pojawiła się myśl: „Ależ tu tłoczno, aż trudno się dopchać do kasownika". Trzecia osoba, starsza pani szykująca się właśnie do wyjścia z tramwaju, powiedziała: „Nic nie szkodzi", zanim jeszcze ktokolwiek zdążył ją przeprosić. Pomyślała sobie: „Biedna kobieta, musi się przepychać przez cały tramwaj, aby skasować jeden głupi bilet". Mamy zatem do czynienia z jedną sytuacją i trzema różnymi interpretacjami, emocjami i zachowaniami.
   Ten prosty przykład bardzo dobrze przedstawia mechanizm, na którym opiera się TPB. Wiadomo, że różni ludzie w tej samej sytuacji mogą inaczej myśleć, czuć się i zachowywać. Znaczy to, że każdy człowiek jest w stanie tak modyfikować swoje myślenie, by pozwalało mu ono czuć się tak, jak chce się czuć, i zachowywać się tak, jak chce się zachowywać. Terapia poznawczo-behawioralna tego właśnie uczy: zdrowego, prawdziwego i funkcjonalnego kształtowania myśli. Również w tym poradniku zostaniesz poproszony o to, by monitorować własne myśli i modelować je w funkcjonalny sposób.    Będzie to potrzebne do tego, abyś mógł sobie skutecznie radzić z problemem nieśmiałości.
   Myśli kształtujące uczucia i zachowania człowieka funkcjonują na trzech poziomach. Najbardziej dostępny i najłatwiej uchwytny jest poziom automatycznych myśli, które pojawiają się w ludzkiej świadomości wiele razy w ciągu każdego dnia. Są one krótkim komentarzem do otaczającej rzeczywistości. O szukanie i identyfikowanie właśnie tych myśli będziesz najczęściej proszony i to z nimi będziesz zazwyczaj pracował. Na najniższym i najtrudniej dostępnym poziomie znajdują się kluczowe przekonania na temat siebie, świata i innych ludzi. Pomiędzy kluczowymi przekonaniami i automatycznymi myślami istnieją zaś pewne zasady dotyczące życia, założenia, które mają pomagać w funkcjonowaniu (np.: „Muszę zawsze być perfekcyjnie przygotowany do spotkania", „Jeżeli będę znał odpowiedź na każde pytanie, inni ludzie nie zauważą, że jestem nudny"). O szukanie tych zasad dotyczących życia i ocenianie ich funkcjonalności, a czasem nawet ich łamanie, też będziesz niekiedy proszony.
   TPB to jednak nie tylko praca z myślami, lecz także kształtowanie zachowań. W uczeniu się śmiałości ta część jest bardzo istotna. Nie wystarczy bowiem, że poznasz nowe, zdrowe myślenie o sobie, innych ludziach i świecie oraz że będziesz umiał modyfikować automatyczne myśli - myślenie musisz jeszcze przełożyć na działanie, które odpowiada zachowaniom osoby śmiałej. Podczas lektury tego poradnika będziesz zachęcany do planowania, podejmowania i trenowania nowych aktywności i zachowań. Pamiętaj, że robisz to po to, byś swoją śmiałość mógł wykorzystać w codziennym życiu.
   Gdy znasz już ogólne zasady działania modelu TPB i wiesz, czemu będą służyć poszczególne ćwiczenia i zadania, zapoznaj się z kilkoma wskazówkami, które pozwolą ci efektywnie wykorzystać treść tego poradnika.

Jak korzystać z poradnika?

   Poradnik, z którym zaraz zaczniesz pracę, zawiera wiele propozycji samodzielnych ćwiczeń. Większość z nich polega na zapisywaniu niektórych treści, często własnych refleksji albo planów nowych zachowań. Do wykonania tych wszystkich ćwiczeń przyda ci się zeszyt, w którym będziesz prowadził regularne zapiski. Możesz ten zeszyt zatytułować „Droga do śmiałości" - tak też będę go nazywać w poradniku, przypominając ci o notowaniu w nim niektórych kwestii.
   W poradniku zetkniesz się z propozycją prowadzenia różnego rodzaju dzienników - myśli, emocji czy też aktywności. Nie znaczy to oczywiście, że musisz prowadzić równolegle kilka takich zeszytów - to jedynie specyficzna nazwa ćwiczenia, którego wartością jest regularne notowanie pewnych doświadczeń. Dziennik oznacza konieczność codziennej, regularnej pracy nad jakimś zagadnieniem. Wyniki tych ćwiczeń również możesz gromadzić w zeszycie „Droga do śmiałości".
   Możesz teraz zapytać: „Po co to notowanie?". Otóż ma ono sens, ponieważ czyni pracę skuteczniejszą i ją przyspiesza. Pamięć ludzka jest zawodna i - co gorsza - podlega wielu zniekształceniom poznawczym. Jeśli nie zapiszesz swoich przemyśleń i efektów ćwiczeń, możesz, po pierwsze, o nich zapomnieć, a po drugie - inaczej je pamiętać. A dzięki notowaniu w każdej chwili będziesz mógł wrócić do zapisków z ćwiczeń czy wniosków wypracowanych przed tygodniem, miesiącem lub rokiem.
   W „Drodze do śmiałości" staraj się też w miarę regularnie podsumowywać postępy w pracy nad sobą i własną nieśmiałością. Byłoby idealnie, gdybyś każdego dnia - niezależnie od tego, czy będziesz czytał tę książkę, czy wykonywał ćwiczenia i zadania wcześniej zaplanowane - sporządzał krótką notatkę, która będzie zawierać odpowiedzi na dwa pytania:
   1. Czego się dziś nauczyłem?
   2. Jak te umiejętności i wiedzę będę wykorzystywał w dalszym życiu i doskonaleniu siebie?
   Poznałeś w wielkim skrócie zasady, na których opiera się model terapii poznawczo-behawioralnej, wiesz też, jak korzystać z tego poradnika, a to oznacza, że jesteś dobrze przygotowany, by rozpocząć lekturę i się doskonalić. Niech więc ta praca będzie pełną fascynujących przygód podróżą do lepszej części ciebie, dzięki której odkryjesz własny potencjał, odnajdziesz śmiałość i pożegnasz się na zawsze z nieśmiałością.

Zatem - przyjemnej i twórczej lektury!