Wprowadzenie do książki

Rodzeństwo bez rywalizacji

     Kiedy pisałyśmy książkę Jak mówić, żeby dzieci nas słuchały..., pojawiły się trudności. Rozdział na temat rywalizacji między rodzeństwem wymykał nam się z rąk. Byłyśmy dopiero w połowie, a liczył już ponad sto stron. Zaczęłyśmy więc gorączkowo skracać, streszczać i eliminować materiał - robiłyśmy wszystko, by zachować właściwe proporcje książki. Ale im bardziej skracałyśmy tekst, tym bardziej byłyśmy nieszczęśliwe.
     W końcu zaświtała nam myśl: aby prawidłowo przedstawić zagadnienie rywalizacji między rodzeństwem, musimy napisać odrębną książkę. Gdy podjęłyśmy tę decyzję, wszystko trafiło na swoje miejsce. Do książki Jak mówić, żeby dzieci nas słuchały... włączymy tyle materiału o zażegnywaniu konfliktów pomiędzy dziećmi, aby rodzice byli w stanie załagodzić najbardziej zaognione spoiy. Natomiast w książce o rodzeństwie będziemy mogły rozwinąć ten temat. Opiszemy, jak bardzo byłyśmy kiedyś przygnębione, gdy nasze dzieci ze sobą walczyły. Przedstawimy rewelacyjne zasady, z któiymi zapoznał nas specjalista w dziedzinie psychologii dziecka, doktor Haim Ginott, gdy uczestniczyłyśmy w jego kursach dla rodziców. Podzielimy się spostrzeżeniami poczynionymi we własnych rodzinach, wrażeniami z przeczytanych lektur i wnioskami z naszych nie kończących się dyskusji. Opowiemy o przeżyciach rodziców, którzy wzięli udział w organizowanych i prowadzonych przez nas kursach na temat rywalizacji między rodzeństwem.
     Przyszło nam również na myśl, że wygłaszając odczyty w całym kraju, mamy niezwykłą sposobność dowiedzieć się, co sądzą rodzice o konfliktach między rodzeństwem. Szybko odkryłyśmy, że to gorący temat.     Gdziekolwiek się udałyśmy, sama wzmianka 0 rywalizacji między rodzeństwem wywoływała natychmiastową i żywiołową reakcję.

„Ich bójki doprowadzają mnie do szału”.
„Nie wiem, co się stanie najpierw: czy same się pozabijają, czy też ja ich pozabijam”.
„Dobrze sobie radzę z każdym dzieckiem z osobna, ale kiedy obydwoje są razem, nie mogę ścierpieć żadnego z nich”.

     Najwyraźniej był to problem powszechny i głęboko przeżywany. Im dłużej rozmawiałyśmy z rodzicami o tym. co się dzieje pomiędzy ich dziećmi, tym częściej rozmyślałyśmy o siłach, które wywołują tak wielkie napięcie w rodzinach. Jako przykład weźmy dwoje dzieci, które współzawodniczą o miłość i zainteresowanie rodziców. Dodajmy do tego zazdrość, jaką odczuwa dziecko, gdy jego brat lub siostra są bardziej uzdolnieni; żal 0 to, że rodzeństwo ma jakieś przywileje; osobiste rozczarowania, których nie ośmiela się wyładować na nikim innym poza rodzeństwem. Łatwo więc zrozumiemy, dlaczego w rodzinach na całym świecie stosunki między rodzeństwem niosą taki ładunek uczuciowy, że starcza go na kilka wybuchów dziennie.
    Zastanawiałyśmy się, czy coś przemawia na korzyść rywalizacji między rodzeństwem. Na pewno nic dobrego nie wynikało z niej dla rodziców. Czy rywalizacja może przynieść jakiś pożytek dzieciom? Wszystkie publikacje, które przeczytałyśmy, udowadniały, że istnieją pozytywne skutki niektórych konfliktów między rodzeństwem. Walka o dominację nad pozostałym rodzeństwem sprawia, że dzieci stają się odporne i wytrzymałe; nie kończące się bijatyki pozwalają im wyrobić szybkość i zwinność; potyczki słowne uczą, jaka jest różnica pomiędzy zachowaniem inteligentnym i brutalnym; gniew i złość towarzyszące często wspólnemu życiu uczą, jak nie dać sobą rządzić, jak się bronić i godzić na kompromisy, a zazdrość o to, że rodzeństwo jest bardziej uzdolnione, zachęca do cięższej pracy, wytrwałości i pobudza pragnienie osiągnięcia sukcesu.
    To najlepsze rezultaty rywalizacji między rodzeństwem. Natomiast do najgorszych należy - co natychmiast podpowiedzieli nam rodzice - demoralizacja jednego lub obojga dzieci, a nawet powstanie nieodwracalnej szkody. Ponieważ w naszej książce zamierzałyśmy przedstawić, jak zapobiegać wszelkim szkodom 1 jak je naprawiać, wydawało nam się, że należy raz jeszcze zastanowić się nad przyczynami nieustannego współzawodnictwa między rodzeństwem.
    Od czego się to wszystko zaczyna? Specjaliści w tej dziedzinie zgadzają się, że korzenie zazdrości tkwią w głębokim pragnieniu każdego dziecka, by posiąść wyłączną miłość rodziców. Skąd bierze się to straszliwe pragnienie, by być tym jedynym? Stąd, że matka i ojciec są cudownym źródłem wszystkich rzeczy, których dziecko potrzebuje do życia i do prawidłowego rozwoju: jedzenia, schronienia, ciepła, pieszczot, poczucia własnej wartości i wyjątkowości. To dzięki promieniom rodzicielskiej miłości dziecko może stopniowo poznawać świat i powoli zdobywać panowanie nad swoim naturalnym środowiskiem.
    Dlaczego obecność rodzeństwa nie miałaby rzucać cienia na życie dziecka. Rodzeństwo zagraża wszystkiemu, co jest konieczne dla jego pomyślności. Sama obecność innego dziecka bądź dzieci w rodzinie może oznaczać MNIEJ. Mniej czasu spędzanego sam na sam z rodzicami, mniej uwagi rodziców dla jego bolączek i rozczarowań, mniej pochwał dla jego osiągnięć. I przerażająca najbardziej ze wszystkiego myśl: „Jeśli mama i tata okazują tyle miłości, troski i zachwytu mojemu bratu i siostrze, to może oni są warci więcej ode mnie? A jeśli są warci więcej, to znaczy, że ja jestem mniej wart. A jeśli jestem mniej wart, to znalazłem się w poważnych tarapatach”.
    Nic dziwnego, że dzieci tak zażarcie walczą o to, by być pierwszym lub najlepszym. Nic dziwnego, że mobilizują wszystkie siły, by mieć więcej lub najwięcej. A jeszcze lepiej - wszystko. Czują się bezpieczne, gdy mają mamę i tatę na wyłączność, gdy do nich należą wszystkie zabawki, całe jedzenie i cała przestrzeń.
   Jak niewiarygodnie trudne zadanie stoi przed rodzicami! Muszą wiedzieć, w jaki sposób zapewnić każde dziecko, że jest bezpieczne, wyjątkowe i kochane; muszą pomóc odkryć młodym przeciwnikom, jakie korzyści płyną z dzielenia się i współpracy; muszą wreszcie stworzyć podwaliny przyszłych stosunków między zwaśnionymi dziećmi, by któregoś dnia dostrzegły one, że stanowią dla siebie źródło oparcia i sympatii.

Aby dowiedzieć się, jak rodzice radzą sobie z tak odpowiedzialnym zadaniem, opracowałyśmy krótki kwestionariusz.

• Czy robisz coś, co poprawia stosunki między twoimi dziećmi?
• Czy robisz coś, co je pogarsza?
• Czy twoi rodzice zrobili coś, co zwiększyło wrogość między tobą i twoim rodzeństwem?
• Czy kiedykolwiek zrobili coś, co zmniejszyło twoją wrogość?

    Pytałyśmy również, jak układało się współżycie z rodzeństwem, kiedy byli mali, jak układa się obecnie i jakie sprawy należałoby poruszyć w książce o rywalizacji między rodzeństwem.
     Przeprowadzałyśmy też osobiście wywiady z ludźmi. Nagrałyśmy setki godzin rozmów z mężczyznami, kobietami i dziećmi, ludźmi o różnym pochodzeniu społecznym, w wieku od trzech do osiemdziesięciu ośmiu lat.
W końcu zebrałyśmy cały materiał, stary i nowy, i zorganizowałyśmy kilka kursów, z których każdy składał się z ośmiu spotkań, wyłącznie na temat rywalizacji między rodzeństwem.
    Niektórzy rodzice od samego początku byli nastawieni entuzjastycznie, inni wyrażali swój sceptycyzm („Tak, ale nie zna pani moich dzieci”), a jeszcze inni byli u kresu wytrzymałości, gotowi spróbować czegokolwiek. Wszyscy jednak brali aktywny udział w zajęciach: sporządzali notatki, zadawali pytania, odgrywali scenki i dzielili się rezultatami doświadczeń przeprowadzonych w swych „domowych laboratoriach”.
    Efektem tych wszystkich spotkań i naszej wieloletniej pracy jest właśnie niniejsza książka, która stanowi potwierdzenie naszej wiary, że my sami, jako rodzice, możemy coś zmienić.
   Możemy albo zaostrzyć, albo zredukować współzawodnictwo. Możemy sprawić, że wrogie uczucia będą ukrywane, albo pozwolić na ich bezpieczne wyładowanie. Możemy zaognić walkę lub umożliwić współpracę.    Nasze postępowanie i słowa mają wielką moc. Kiedy zaczyna się bitwa między rodzeństwem, nie musimy już czuć się sfrustrowani, zrozpaczeni lub bezradni. Uzbrojeni w nowe metody i nowe umiejętności, możemy doprowadzić do zawarcia pokoju pomiędzy zwaśnionymi stronami.