Wprowadzenie do książki

To co powiesz może zmienić świat

   Jestem ogromnie wdzięczny, że mogę podzielić się z wami celem i zasadami Porozumienia bez Przemocy (PBP), że mogę podać wam przykłady, jak jest ono stosowane przez ludzi na całym świecie, na różnych poziomach. Pokażę, jak wykorzystujemy PBP dla siebie samych, oraz jak dzięki niemu stwarzamy nową jakość w związkach z innymi ludźmi w domu, w pracy i przy wprowadzaniu zmian społecznych.
   Język pokoju to komunikacja bez przemocy, praktyczny efekt zastosowania zasad Porozumienia bez Przemocy. To wysyłanie i otrzymywanie przekazów, które skupiają się wokół dwóch bardzo ważnych pytań: Co jest w nas żywe? i Co możemy zrobić, aby życie było lepsze?
   Język pokoju to sposób łączności z ludźmi, który sprawia, że rozkwita nasze naturalne, wrodzone współczucie dla innych. Na całym świecie – od skłóconych rodzin przez dysfunkcyjne biurokracje do państw wstrząsanych wojnami, nie znalazłem bardziej skutecznego środka dochodzenia do pokojowego rozwiązania konfliktu. Język pokoju używany w Porozumieniu bez Przemocy obiecuje złagodzenie lub nawet wyeliminowanie konfliktu.
   Dla wielu z nas proces pokojowej zmiany zaczyna się od zmiany naszego nastawienia psychicznego, pracy nad tym, jak widzimy siebie samych i jak widzimy innych; nad sposobem, w jaki zaspokajamy nasze potrzeby. Ta podstawowa praca jest z wielu powodów najtrudniejszym aspektem języka pokoju. Wymaga ogromnej uczciwości i otwartości wobec siebie, wypracowania umiejętności wyrażania siebie, a także przekroczenia głęboko uwewnętrznionego przekazu kulturowego, który przykłada szczególną wagę do osądzania, lęku, zobowiązań, poczucia obowiązku, kary i nagrody oraz wstydu. To może nie być łatwe, ale efekty warte są wysiłku.
   Pierwsza część książki To co powiesz może zmienić świat skupia się na mechanizmie procesu PBP, stawiając dwa podstawowe pytania. Odpowiedzi na nie pokażą w wielkim skrócie, na czym polega PBP, choć nie tylko. Dzięki nim zrozumiesz też różnicę między PBP a twoim obecnym podejściem do rozwiązywania konfliktów. Zastosowanie PBP w twoim własnym życiu, związkach i w wysiłkach zmierzających do pokojowego rozwiązywania konfliktów prawie na pewno pociągnie za sobą znaczące zmiany w twoim postrzeganiu świata i siebie w świecie.
   Jedna z podstawowych idei PBP mówi, że wszystko, co robimy, służy zaspokajaniu naszych potrzeb. To twierdzenie nie znajduje odzwierciedlenia w głównym nurcie myśli ludzkiej. Kiedy jednak zastosujemy tę koncepcję do naszego postrzegania innych, zobaczymy, że nie istnieją prawdziwi wrogowie; że to, co robią nam inni, stanowi – z ich punktu widzenia – najlepszy sposób zaspokajania własnych potrzeb.
   Możemy pomóc im odnaleźć skuteczniejsze, wyrządzające mniej szkód sposoby robienia tego, ale nie winimy ich, nie zawstydzamy ani nie nienawidzimy za to, że nie są tacy, jakimi chcielibyśmy ich widzieć. PBP jest dalekie od przyprawiania nas o poczucie bezsilności czy od wymagania, abyśmy siłą zmuszali innych do zaspokajania naszych potrzeb. Używając języka pokoju PBP, wykorzystujemy taktykę, którą nazywamy „wspólną siłą”.
   Druga część książki omawia zmiany, jakie następują w nas samych, w naszym postrzeganiu innych i świata, jeśli naszą motywacją jest wzbogacanie życia.
   Część trzecia pomaga nam używać języka pokoju przez przedstawienie informacji zwrotnych dotyczących zastosowania PBP we wprowadzaniu zmian społecznych. Zachęcam w niej do tworzenia grup złożonych z ludzi wyznających podobne do nas wartości, do omawiania, jak to robić, i do dzielenia się przemyśleniami dotyczącymi tego, jak zaspokoić swoje potrzeby, gdy mamy do czynienia z osobami, które nie są zbyt otwarte na nasze wysiłki.
    Oprócz tego, co można nazwać zmianą „polityczną”, przyjrzymy się zastosowaniu PBP w innych obszarach funkcjonowania społeczeństwa, takich jak środowisko zawodowe czy szkolne. Nie przez przypadek PBP jest skonstruowane w taki sposób, aby podstawowy proces komunikacji z innymi – przekazywanie jasnych uwag, wyrażanie i odczytywanie uczuć oraz potrzeb i jasne wyrażanie próśb – były skuteczne niezależnie od tego, do jakiej dziedziny zmiany społecznej je zastosujemy.

POCZĄTKI POROZUMIENIA BEZ PRZEMOCY

   Zainteresowałem się nowymi formami komunikowania się, zainspirowany pytaniami, które towarzyszą mi od dzieciństwa. W 1943 roku, w okresie zamieszek na tle rasowym, moja rodzina przeniosła się do Detroit w stanie Michigan. W naszej okolicy w ciągu czterech dni zabito trzydzieści osób. Przez ten czas byliśmy zamknięci w domu i nie wolno nam było z niego wyjść. Dla chłopca, jakim wtedy byłem, stanowiło to wyjątkowo dotkliwą lekcję. Edukacja była bolesna, ale uświadomiła mi fakt, że na tym świecie ludzie mogą cię skrzywdzić z powodu koloru twojej skóry.
   Pierwszego dnia w szkole przekonałem się, że moje nazwisko też może prowokować ludzi do przemocy. Kiedy byłem dzieckiem i gdy dorastałem, to pytanie ciągle pojawiało się w mojej głowie: „Co wstępuje w ludzi, że chcą krzywdzić innych z powodów takich jak nazwisko, religia, wychowanie czy kolor skóry?”.
   Na szczęście miałem też kontakt z innym aspektem człowieczeństwa. Moja mama opiekowała się całkowicie sparaliżowaną babcią. Każdego wieczoru przychodził do nas wujek, który pomagał mamie. Codziennie mył i karmił babcię, a przez cały czas na jego twarzy gościł uśmiech.
   Jako chłopiec zastanawiałem się więc: „Jak to jest, że istnieją ludzie tacy jak mój wujek, którym przyczynianie się do dobra drugiego człowieka sprawia przyjemność, a jednocześnie inni ludzie chcą wyrządzać sobie nawzajem krzywdę i stosują przemoc?”. Kiedy nadszedł czas, bym podjął decyzję, jakiej pracy chcę się poświęcić, pomyślałem, że chciałbym szukać odpowiedzi na te ogromnie ważne pytania.
   Na początku wybrałem psychologię kliniczną. Skończyłem na doktoracie, ale cały czas dostrzegałem ograniczenia w tym, czego mnie uczono, przez co nie znalazłem satysfakcjonującej mnie odpowiedzi. Chciałem odkryć, jak mamy żyć i co powoduje, że ludzie potrafią działać wbrew tendencji do przemocy.
   Po dyplomie studiowałem na własną rękę, próbując dowiedzieć się, dlaczego ludzie tacy jak mój wujek lubią pomagać innym, a innym, jak się wydaje, sprawia przyjemność przysparzanie bliźnim cierpienia.
   Prowadząc poszukiwania w różnych kierunkach, doszedłem do tego, czym się zaraz z tobą podzielę. Zajmowałem się głównie obserwacją ludzi, których szczerze podziwiam, aby odkryć, co czyni ich wyjątkowymi. Dlaczego lubią przyczyniać się do dobra innych, nawet gdy są zamieszani w konflikt, w którym ludzie wokół nich zachowują się destrukcyjnie?
   Rozmawiałem z nimi, obserwowałem ich i uczyłem się tego, co oni już umieli. Chciałem wiedzieć, co pomaga im żyć w zgodzie z tym, co – jak szczerze sądzę – jest naszą naturą: przyczynianiem się do dobra drugiej istoty.
   Studiowałem religioznawstwo, aby sprawdzić, czego mogę się nauczyć z podstawowych praktyk religijnych. Wydaje się, że różne religie zgadzają się w pewnym stopniu co do tego, jak mamy żyć. Bardzo pomogły mi też pewne badania – na przykład studia Carla Rogersa nad cechami uzdrawiającymi związki.
   Dzięki informacjom ze wszystkich tych źródeł stworzyłem model procesu oparty o to, jak chciałbym, by zachowywali się ludzie. Kiedy wyjaśnię cel tego procesu, którego szukałem, łatwiej będzie zrozumieć jego mechanizm. Porozumienie bez Przemocy to połączenie pewnego rodzaju duchowości z konkretnymi narzędziami, dzięki którym ta duchowość uzewnętrznia się w naszym codziennym życiu, w naszych związkach czy działalności politycznej. Chciałbym więc zacząć od wyjaśnienia świadomości duchowej, której staram się służyć, szukając umiejętności, które omówię później.