Wprowadzenie do książki

Sztuka wojny

   Koncepcje i zasady zawarte w słynnej Sztuce wojny autorstwa Sun Tzu nie tylko od dwóch i pól tysiąca lat napędzają chińską naukę o wojskowości, ale również do dziś znajdują przeróżne zastosowania w rozmaitych sferach życia. Co więcej, interpretacje tego zwięzłego tekstu — obecnie także Metod woj-skpwych Sun Pina — są ograniczone tylko poglądami i wyobraźnią czytelnika. Spośród wielu interpretacji przedstawianych na Dalekim Wschodzie, a w ograniczonym zakresie także w krajach Zachodu, najciekawsze wywodzą swoją użyteczność z transponowania myśli militarnej na analogiczne sytuacje w innych dziedzinach życia. Oczywiście koncepcje taktyczne stanowią ważne źródło dla nauki o wojskowości i do dziś uwzględnia je we współczesnej doktrynie nauczania wiele armii na całym świecie, w tym m.in. U.S. Marinę Corps. Ponadto często znajdują one zastosowanie w świecie biznesu, zwłaszcza marketingu, który od dawana uważa się za pole bitwy i opisuje terminami wojskowymi. Natomiast w krajach azjatyckich bardzo częstym zjawiskiem jest odnoszenie taktyki i pojęć zawartych w pismach militarnych rodziny Sun do życia osobistego — począwszy od najprostszych relacji międzyludzkich związanych z awansami i karierą, aż po szerokie interakcje społeczne. Niektórzy autorzy dopasowują te zasady do prawideł rządzących giełdą papierów wartościowych, związkami seksualnymi czy samoobroną, najczęściej starając się uświadomić czytelnikowi, że spojrzenie z innej perspektywy i niekonwencjonalna taktyka znajdują zastosowanie w tak zwanych „prozaicznych" sytuacjach.
    Intencją wydania Kompletnej sztuki wojny jest dostarczenie czytelnikowi najdonioślejszych dzieł wojskowych rodziny Sun w jednej publikacji — pism słynących z analizy natury działań wojennych dokonanej przez Sun Tzu, zatytułowanej Sztuka wojny, oraz dzieła odkrytego niedawno w grobowcu z czasów dynastii Hań, przypisywanego jego bezpośredniemu potomkowi, Sun Pinowi, które również nosi tytuł Sztuka wojny, ale dla wygody określa się je mianem Metody wojskowe. Obecne wspólne wydanie różni się od poprzednich jednotomowych publikacji (oraz przekładu Sztuki wojny zamieszczonego w zbiorze pt. Seven Military Classics) ujednoliconymi i poszerzonymi komentarzami do poszczególnych rozdziałów, indeksem terminów wojskowych i poprawkami przekładu wprowadzonymi, aby tekst był czytelny już przy pierwszym czytaniu — w tym celu usunięto fragmenty interesujące tylko naukowców, skrócono opis kontekstu historycznego i pominięto taktyczną analizę różnych bitew.
   Chociaż pisma wojskowe Sunów są doskonale zrozumiale bez znajomości ich czasów, podstawowa wiedza o ówczesnych wydarzeniach politycznych, ważnych bitwach i o charakterze wojen pomaga zrozumieć wiele niejasnych wypowiedzi obydwu autorów. Czytelnicy poprzednich wydań uznali, że komentarze dołączone do każdego rozdziału osobno i wyjaśniające zawarte tam taktyki i doktryny są bardzo przydatne. Z tego powodu postanowiłem kontynuować tę starożytną chińską tradycję. Dzięki komentarzom dodanym do poszczególnych rozdziałów czytelnik nie powinien mieć problemów z odniesieniem treści Sztuki wojny i Metod wojskowych do codziennych sytuacji życiowych i biznesowych. Aby to ułatwić, a jednocześnie uniknąć uwag, które mogłyby ograniczać wyobraźnię, w komentarzach, gdy pojawia się określony temat, zostało zaznaczone, że opisane w nim zagadnienia mogą znaleźć zastosowanie w biznesie. Tego rodzaju sugestie tylko wyjaśniają problematykę, a czytelnik stosujący je w sytuacjach życiowych robi to na własną odpowiedzialność. Ponieważ wydane tu teksty dotyczą wojskowości, w pierwszej kolejności — przynajmniej początkowo — powinny być rozumiane jako odnoszące się do działań ludzi i armii na polu bitwy; dopiero po zrozumieniu tych podstaw można skutecznie analizować zawarte tu reguły i rozpatrywać zastosowanie ich we własnej sytuacji.
   Sztuka wojny Sun Tzu uważana była za najstarszy i najbardziej wnikliwy chiński traktat wojskowy, a pozostałe dzieła traktowano najwyżej jako drugorzędne. Tradycjonaliści przypisują tę księgę Sun Wu, który według dawnych źródeł historycznych był aktywny na scenie politycznej od 512 roku przed naszą erą. Według nich dzieło pochodzi z tego właśnie okresu, ponieważ zawiera koncepcje strategiczne Sun Wu i jego reguły taktyczne. Jednak wraz z upływem wieków pojawili się sceptyczni uczeni, którzy podważyli autentyczność dzieła, a swoje stanowisko wyjaśniają, cytując pewne sprzeczności historyczne i podkreślając anachronizmy. Argumentacje takie cechują się różnym stopniem wiarygodności, a najskrajniejsze podważają rolę, jaką Sun Wu odegrał w wojskowości, a nawet kwestionują sam fakt jego istnienia. Poglądy bardziej wyważone — biorące pod uwagę ewoluującą naturę działań wojennych, konieczność specjalizacji w armii i administracji, pojawiające się postaci historyczne, złożoność polityki oraz niekompletność źródeł historycznych — sugerują, że Sun Wu istniał jako postać historyczna i nie tylko był strategiem, a być może nawet generałem, ale także autorem trzonu księgi, która jest podpisana jego nazwiskiem. Później, przez wiele dziesięcioleci, kwintesencja zawartej w niej wiedzy rozchodziła się prawdopodobnie w rodzinie i wśród najbliższych uczniów, była udoskonalana, rewidowana i stopniowo coraz bardziej upowszechniana. Bardzo możliwe, że stary tekst przeredagował sam Sun Pin, który w szerokim zakresie wykorzystał te nauki w Metodach wojskowych, jednocześnie przysparzając nazwisku Sun jeszcze większej sławy.
   W ostatnio odnalezionych tekstach wojskowych, obok innych ważnych materiałów, takich jak Pytania króla Wu, znajdował się niekompletny egzemplarz Sztuk} wojny. Jednak moje tłumaczenie opiera się na szeroko komentowanym klasycznym wydaniu, ponieważ odzwierciedla ono interpretacje i poglądy minionych tysiącleci, a więc koncepcje, którymi kierowały się rządy i wojska tworzące realną historię, a ponadto nadal jest najbardziej znaną wersją tej księgi w całej Azji. Niemniej jednak tradycyjna wersja została zmieniona w tych miejscach, w których tekst z grobowca wyjaśniał niezrozumiałe dotąd fragmenty lub uzupełniał wyraźne braki, chociaż wpływ takich korekt na treść całości pozostaje minimalny.
   O ile z tekstem Sztuki wojny Sun Tzu nie było większych problemów, Metody wojskowe przysporzyły ogromnych trudności, ponieważ były rekonstruowane z setek pomieszanych, a często niekompletnych pasków bambusowych. Mimo niekompletności można powiedzieć, że jest to ważny tekst pochodzący ze środkowego Okresu Walczących Królestw i prawdopodobnie zawiera poglądy wielkiego stratega działającego w Ch''in co najmniej od 356 do 341 r. p.n.e. i żyjącego prawdopodobnie aż do końca stulecia. Szczegóły przekładu, takie jak w jednotomowym wydaniu Metod wojskowych, wskazują wszystkie rozbieżności, rekonstrukcje na podstawie innych wersów, spekulacje i inne trudności. Założyłem, że dla osób bez naukowego przygotowania Metody wojskowe będą bardziej czytelne i interesujące, gdy arbitralnie rozstrzygnę te kwestie — choćby tylko tymczasowo — z wyjątkiem kilku przypadków, toteż podałem ostateczną formę i gdzieniegdzie opuściłem niezrozumiałe fragmenty. W kilku wersach zamieściłem domyślne uzupełnienia, kierując się ogólną intencją rozdziału i wnikliwymi badaniami tekstów wojskowych prowadzonymi od ponad trzydziestu lat. Kto chce prześledzić oryginał, może zajrzeć do mojego wydania Metod wojskowych z 1995 roku, które ukazało się nakładem wydawnictwa Westview Press.